Pabbabækur

Á undanförnum misserum virðist hafa sprottið fram ný bókmenntagrein í Svíþjóð. Um er að ræða eins konar undirgrein sjálfsævisögunnar sem í sænskum fjölmiðlum gengur undir heitinu „pabbabækur“. Ekki er um að ræða skriflegar lýsingar ungra karlmanna á hversu stórkostlegt föðurhlutverkið sé, hve frábært að skipta um bleiur og sækja snemma á leikskólann (á slíkum skrifum er þó enginn hörgull á sænskum bloggsíðum) heldur einhvers konar uppgjör höfundanna við sína eigin feður. Þetta eru bækur um pabba sem eru í senn nálægir og fjarverandi, dálítið skrýtna pabba sem meina vel, elska börnin og eru elskaðir af þeim en standa þó ógnarlangt frá myndinni af hinum fullkomna og stabíla föður (einmitt þeirri sem birtist á áðurnefndum sænskum bloggsíðum). Pabbabækurnar virðast vera aðferð höfundanna við að sættast við æskuna, skilja feðurna og jafnvel syrgja þá því í flestum tilvikum eru umræddir pabbar látnir.



Kannski er betra að lýsa bókmenntagreininni með nokkrum dæmum. Bók Åsu Linderborg, Mig äger ingen, er gjarnan talin höfuð þessarar nýju bókmenntagreinar. Bókin kom út árið 2007 og var strax vel tekið, bæði af gagnrýnendum og öðrum lesendum. Þar segir Åsa frá uppvexti sínum með einstæðum og einmana föður af verkamannastétt, létt alkóhólíseruðum pabba sem kunni ekkert á tannburstun, reglulega matmálstíma eða hárfléttun en var þó hetja í augum dótturinnar. Í Karlstad Zoologiska segir Hanna Hellquist frá ævintýragjörnum pabba sínum sem lét sig hverfa og fór á flakk um heiminn svo mánuðum skipti, pabba sem elskaði dýr og fyllti bæði heimilið og hjarta dótturinnar af þeim en þótti svo ekkert sjálfsagðara en að keyra með þau út í skóg og skjóta þau með haglabyssu ef hann taldi það nauðsynlegt. Og í nýjustu pabbabókinni, Skynda att älska, segir ólíkindatólið Alex Schulman frá uppvexti með pabba sem var orðinn 57 ára þegar sonurinn fæddist. Hann lýsir geðstirðu gamalmenni, óttanum við dauðann og tilfinningunni að lifa ævinlega á annarri öld og í öðrum heimi en foreldrið.

Fyrir utan að eiga umfjöllunarefni og efnistök sameiginleg virðast margar pabbabókanna skrifaðar af höfundum sem þegar starfa við skriftir. Allar gangast þær við því að vera sjálfsævisögur þvert á það sem hefur verið áberandi á undanförnum árum þar sem færst hefur í aukana að slíkar bókmenntir séu skrifaðar undir merkjum skáldsögunnar. Bækurnar eru eftir bæði syni og dætur en samsvarandi mömmubækur virðast hins vegar ekki vera til. Í ritdómi sínum um bók Hönnu Hellquist segir gagnrýnandi Dagens Nyheter að kærleikur föðurins sé ekki eins sjálfsagður og móðurinnar, að hann útheimti að maður sé hans verður, eigi hann skilið. Hvort það er rétt skal látið ósagt en athyglisvert væri að heyra fleiri kenningar um skort á mömmubókum.

Nú veltir undirrituð hins vegar fyrir sér hvort flóðbylgju pabbabókanna hafi borið upp að Íslandsströndum. Í svipinn man ég sjálf aðeins eftir einni bók skrifaðri um pabba, nefnilega Myndin af pabba, saga Thelmu Ásdísardóttur skráð af Gerði Kristnýju. Án þess að hafa lesið þá bók grunar mig þó að hún sé ekki nándar nærri nógu ljúfsár til að flokkast sem pabbabók og eigi sennilega meira skylt með lífsreynslusögum þar sem lykilorðið er hryllingur fremur en angurværar minningar. Hvað segja druslubóka- og doðrantalesendur, detta þeim í hug einhverjar íslenskar pabbabækur?