Maðkflugur og mansal...jólabókin í ár!

Það er kannski að bera í bakkafullan lækinn að hrósa Hreinsun eftir Sofi Oksanen (og þar að auki er komið skuggalega mikið af jákvæðum dómum hjá okkur á Druslubloggið  undanfarið) en ég held ég neyðist samt til að taka Hreinsun með dynjandi lófataki.

Henni tekst að segja erfiðar, já segjum bara ömurlegar, sögur af tveimur ólíkum konum á ólíkum tímum án þess að bókin sjálf verði nokkurn tíman þung eða niðurdrepandi aflestrar þótt vissulega taki hún á.

Það er ekki hlaupið að því að skrifa um mansal og misnokun án þess að detta í klisjur en það tekst Oksanen. Henni tekst að skrifa um hvernig nauðgun var (og er) systematískt notuð í stríðum til að brjóta niður manneskjur og þar með þjóðir og hvernig vestræn samfélög nútímans herja á sambærilegan hátt á líkama fátækra kvenna. Allt þetta á svo lipran hátt að aldrei hvarflar að manni að hún sé að predika eða koma upplýsingum á framfæri, maður bara rífur sig áfram gegnum bókina, æsispenntur.

Hér segir frá Aliide og Zöru sem eyða óvænt saman nokkrum dögum í húsi þeirrar fyrrnefndu. Við fyrstu sýn eiga þær ekkert sameiginlegt en smám saman flettist ofan af sögum þeirra svoleiðis að lesandinn hreinlega fölnar. Saga Aliide gerist um og eftir seinni heimstyrjöldina þegar Eistland var hertekið af Rússum en Zara er ung stúlka á flótta undan annars konar stríði í nútímanum. Sögur þeirra eru ólíkar en þó tengdar órjúfanlegum böndum þeirra sem standa hjálparvana gegn ofurefli.

Aliide er ein eftirminnilegasta bókmenntapersóna sem ég hef lengi rekist á og án þess að segja of mikið (þetta er nefnilega spennusaga ofan á allt annað og hvað elska ég meira en reyfara??) þá er óhætt að segja að Oksanen neyði lesandann til að fara út á hálan og óþægilegan ís með þessari sérkennilegu konu. Það er líka merkilegt að þótt að bókin sé átakamikil og jafnvel hröð er samt nostrað við smáatriði þannig að mér finnst ég gæti ratað blindandi um kotið hennar Aliide og þótt ótrúlegt megi virðast eru lýsingarnar á heimilisstörfum hennar eitt það eftirminnilegasta og magnaðasta í sögunni.

Tónn bókarinnar er sleginn strax á fyrstu síðu þegar Aliide reynir varna viðurstyggilegri maðkflugu að komast í kjötið og verpa þar og segja má að þessi huggulega maðkfluga smokri sér af mikilli list inn í söguna og skelli sér bæði í myndlíkingar og matinn áður en yfir líkur.

Maðkflugur, mansal og stríð...Hreinsun hljómar kannski ekki eins og jólabókin í ár en hún er auðlesin, lúmskt fyndin, æsispennandi og gríðarlega vel skrifuð. Hvað meira er hægt að biðja um?

Maríanna Clara