Eðla segir frá

José Eduardo er kankvís

Þótt það séu ekki nema þrjár vikur síðan ég gerði mér sérstaka ferð á Borgarbókasafnið til að taka bók eftir hann er ég búin að steingleyma hvar það var sem ég rakst á nafn José Eduardo Agualusa, en það er alveg í stíl við bókina sjálfa, sem fjallar um brigðulleika minnisins og óræðni fortíðarinnar. Bókin heitir á portúgölsku Fortíðasölumaðurinn, O vendedor dos passados, en er einhverra hluta vegna kölluð Kameljónabókin, The Book of Chameleons, á ensku.

Fortíðasölumaðurinn í portúgalska titlinum er albínóinn Félix Ventura, sem útvegar fólki nýja fortíð og ætterni fyrir peninga, en kameljónið í enska titlinum er væntanlega vísun í eðluna Eulálio sem býr í húsi Félix Ventura og er sögumaður bókarinnar. Eulálio var maður í fyrra lífi og samkvæmt vel lesnum netverjum eru ýmsar vísbendingar í sögunni um það hvaða maður hann var – rithöfundur nokkur frá Argentínu, allfrægur og vinsæll – en ég fattaði það auðvitað ekki.

José Eduardo Agualusa er af portúgölskum og brasilískum ættum en er fæddur og uppalinn í Angóla og sagan gerist að mestu í Luanda. Bókin segir frá samskiptum fyrrnefnds Félix Ventura við ýmsa dularfulla einstaklinga; Ângelu Lucíu, sem hann er ástfanginn af og sem ferðast um og tekur myndir af ólíkum blæbrigðum ljóssins, José Buchmann, sem byrjar skyndilega að renna saman við þá fölsku persónu sem Félix hefur skapað fyrir hann, útigangsmanninn og fyrrum öryggislögreglumanninn Edmundo Barata dos Reis sem fullyrðir að forsetanum hafi verið skipt út fyrir tvífara, og nafnlausan gjörspilltan ráðherra sem fær Félix til að skrifa fyrir sig upplognu sjálfsævisöguna Raunverulegt líf baráttumanns.
Það er ekki þétt plott eða æsilegir atburðir sem halda sögunni gangandi, þótt það bresti reyndar óvænt og dálítið ósannfærandi á með miklum hamagangi undir lokin. Frásögn eðlunnar er brotakennd og kaflarnir stuttir. Af og til er sagan rofin af draumum hans, eða ekki rofin því persónurnar í draumunum eru meira eða minna þær sömu og í sögunni og ekki alltaf auðvelt að greina á milli draums og vöku. Þegar ég svo bæti því við að frásögnin sé ljóðræn gæti þetta allt hljómað gríðarlega tilgerðarlega en textinn er léttur og flæðandi og húmorískur og mér finnst Agualusa yfirleitt ekkert uppskrúfaður þótt hann fílósóferi um sannleika og fölsun, fortíð og minni, og eigi það til að neimdroppa öðrum skáldum í gríð og erg.



Smá eðla í honum?

Ég er viss um að það eru ýmsar vísanir í erfiða fortíð Angóla í sögunni sem ég átta mig ekki á (frekar en æviatriðum argentínska rithöfundarins sem endurfæddist sem angólsk eðla), en það er allavega á hreinu af hálfu höfundarins hvers konar bók þetta er ekki; svona lýsir hann angólskum rithöfundi sem kemur fyrir í bókinni: „He was an unpleasant sort of character, professionally indignant, who´d built up his whole career abroad, selling our national horrors to European readers. Misery does ever so well in wealthy countries.“ (68)

En þótt hann sé ekkert eymdarlegur vakti Fortíðasölumaðurinn samt lukku í Evrópu. Bókin fékk Independent-verðlaunin sem besta erlenda bókin árið 2007, en José Eduardo Agualusa var fyrsti afríski rithöfundurinn til að hljóta þau. The Book of Chameleons er eina bókin sem er til eftir hann í enskri þýðingu á íslenskum bókasöfnum, en bréfaskáldsagan Nação Crioula er til í sænskri þýðingu á Þjóðarbókhlöðunni og heitir Kreolska riket.