Um ritlistarnám II

Téa Obreht er tuttugu og fimm ára, nýútskrifuð úr ritlistarnámi og hún var yngsta manneskjan á lista New York Times yfir 20 bestu bandarísku rithöfundana undir fertugu. Listinn var birtur nokkru áður en fyrsta skáldsaga hennar, The Tiger´s Wife, kom út, og raunar hafði sáralítið eftir hana birst á prenti áður en listinn var gerður opinber. Fyrsta skáldsagan var því vel hæpuð þegar hún kom loksins út, og hún hlaut frábærar viðtökur. Obreht fékk Orange-verðlaunin fyrir hana og er yngsti handhafi þeirra frá upphafi.

En hæpið getur líka verið hættulegt, einsog Obreht fékk svo sannarlega að kenna á nýverið, þegar rithöfundurinn Ruth Fowler lét hana fá það óþvegið í bloggi á Huffington Post. Fowler finnst bókin ömurlega leiðinleg, ofmetið drasl, og hún skellir skuldinni á MFA-gráðu Obreht í ritlist. Hún segir:

„The Creative Writing MFA is the singularly most devastating occurrence to hit literature in the 20th century, churning out writers of utterly indistinguishable competence.“

Fowler veltir upp nokkrum gömlum tuggum um ritlistarnám einsog hvort það sé yfirhöfuð hægt að kenna fólki að skrifa, kvartar yfir því að það sé verið að framleiða einsleitan hóp af ríkum rithöfundum sem hafi efni á náminu og læri þar að setja saman fágaðar setningar, en hafi ekkert til að skrifa um afþví þau viti ekki neitt því þau hafi ekkert lifað (annað en Fowler sjálf sem hefur afar skrautlegan feril). Og svo það sem virðist fara mest í taugarnar á henni: Hún vill meina að ritlistarnemar fái einhverskonar frípassa inn í útgáfuheiminn því í náminu hafi þau aðgang að rithöfundum, agentum og útgáfum á meðan hæfileikaríka en próflausa fólkið sem hefur lifað fær aldrei séns.

Ég er alltaf svolítið hissa á þessari heift sem sumir virðast hafa gagnvart ritlistarnámi og ég á bágt með að skilja hversvegna það er talið eðlilegt að þeir sem stunda aðrar listgreinar og iðnir mennti sig í þeim, á meðan sú krafa er gerð til rithöfunda að þeir séu sjálfsprottnir snillingar. Ég hef meira að segja séð viðtöl við útlenska rithöfunda sem stæra sig beinlínis af því að hafa ekki farið í einn einasta ritlistarkúrs.

En ritlistarnám er vissulega umdeilt nám. Ég er sjálf með próf í ritlist (og játa svolitla fordóma fyrir náminu áður en ég byrjaði) og ég skrifaði mínar hugleiðingar um námið hér, ykkur er velkomið að lesa þær. Rúnar Helgi, lektor í ritlist, skrifar svo sínar vangaveltur hér. Hann verður vonandi ekki sár ef ég bendi á þær. Svo má ég líka til með að benda ykkur á krúttlegan pistil um ritsmiðjur hér.

Ég útskrifaðist fyrir tæpu ári og var með þeim fyrstu sem kláruðu BA-próf í ritlist frá Háskóla Íslands. Það er því alls ekki komin reynsla á það hvernig ritlistarmenntuðu fólki reiðir af í íslenskum bókmenntaheimi miðað við aðra, og það er ennþá síður hægt að leggja mat á það hvort ritlistarnemar hér komi til með að hafa greiðari aðgang að útgefendum en aðrir.

Ég efast samt um að sú verði raunin, ekki síst vegna þess að útgáfubransinn hér á Íslandi er ekki eins ógurlegur frumskógur og t.d. í Bandaríkjunum og Bretlandi. Landið er blessunarlega svo lítið að maður getur sent forleggjurum handrit og verið viss um að þeir lesi það.

En það verður spennandi að sjá hvernig umræðan um ritlistarnámið og þá sem útskrifast hérna þróast.

Ég get allavega fyrir mína parta sagt að ég hef nákvæmlega engar áhyggjur af því að Háskóli Íslands fari að fjöldaframleiða rithöfunda sem allir skrifa eins. Það er a.m.k. ekki á skrifum samnemenda minna að sjá að það sé nokkur einasta hætta á því.

P.S. Ég er annars byrjuð á bókinni hennar Obreht. Ég skal svo segja ykkur hvernig mér finnst hún við tækifæri.