Að dæma bókina af kápunni (með loðkraganum)

Ég er búin að lesa margar lélegar glæpasögur að undanförnu, allt of margar. Þeirra verst var þó án efa fyrsta bókin í flokknum um Daisy Dalrymple, Death at Wentwater Court eftir Carolu Dunn. Hvers vegna í ósköpunum ég er alltaf að lenda í lélegum glæpasögum veit ég ekki nema að í tilviki Daisyar var það sennilega þar sem ég fylgdi ekki hinu gamalkunna ráði að dæma ekki bókina af kápunni. Ég rakst nefnilega á aðra bók úr sama bókaflokki í ensku bókabúðinni hér í heimabæ mínum og fannst bókakápan svo ægilega fín. Á henni var mynd af lekkerri dömu, væntanlega Daisy sjálfri, í huggulegri kápu með loðkraga í stíl þriðja áratugarins, með fagurlega formaðan hatt á höfði og hneppta hanska. Og ég hugsaði með mér að þetta væri nú eitthvað fyrir mig, blóðug morð í bland við silkisokka, dúnmjúka púðurkvasta og gamla kjóla. Ég ákvað strax að ég yrði að lesa um ævintýri Daisyar og þar sem ég vil alltaf byrja á byrjuninni dreif ég mig í að panta fyrstu bókina í flokknum (sem að vísu var með afar ljótri bókakápu) og hóf lesturinn spennt.

Ég sé það eftir á að ég hef sennilega leyft mér að draga allt of miklar ályktanir um bókaflokkinn af kápumyndinni einni saman, mér var auðvitað aldrei lofað neinni útrás fyrir flóamarkaðsáráttuna. Ég held að mér hafi bara þótt þetta svo góð hugmynd, að blanda saman heilaslettum og undirkjólum. Og hvers vegna ekki? Fyrst það er hægt að fá krimma fyrir tónlistarunnendur jafnt sem sagnfræðiáhugafólk og fyrst Camilla Läckberg getur til dæmis skrifað glæpasögur sérstaklega miðaðar að smábarnaforeldrum fannst mér einhvern veginn ekkert svo út í hött að einhver hefði skrifað glæpasögu fyrir áhugamenn um gamalt dót og vintage föt. Í ljós kom hins vegar að Carola Dunn var ekkert sérstaklega ginnkeypt fyrir svoleiðis vitleysu. Í staðinn fyrir undirkjólana og silkisokkana var áherslan á klassískt breskt hefðarsamfélag, ættaróðul, stöðugt teþamb og skonsuát, pinnstífa einkaþjóna og lafðir sem líður yfir við minnsta álag. Sem sagt, kannski frekar bók fyrir anglófíla en ekki okkur sem höfum gaman af að róta í skápunum hjá ömmu.

Sviðssetningin var sem sagt klisjukennd og margtuggin. Við höfum lesið um hana í hundrað milljón bókum, til að mynda öllum glæpasögum Agöthu Christie. Það segir sig eiginlega sjálft að ef maður ætlar að fara inn á svið sjálfrar drottningar glæpasagnanna þá þarf maður annað hvort að skrifa betri morðgátu en hún eða notfæra sér klisjurnar á skapandi hátt, með því að snúa upp á þær og tefla hinu óþekkta gegn hinu þekkta. Carola Dunn gerir hvorugt.

Sagan segir frá hinni siðprúðu blaðakonu Daisy sem dvelur í nokkra daga á Wentwater setrinu til að skrifa um það tímaritsgrein. Meðan á dvöl hennar stendur finnst einn gestanna myrtur og að sjálfsögðu liggja engir undir grun aðrir en þeir sem dvelja á setrinu. Geðþekkur rannsóknarlögreglumað mætir á svæðið og fær Daisy til að aðstoða sig. Það reynist mikið gæfuspor því í ljós kemur að Daisy hefur undraverða hæfileika til að leysa morðgátur með innsæinu einu saman. Hún getur nefnilega séð það á svipbrigðum og andlitsdráttum fólks hver er góður og hver er vondur, hver elskar hvern, hver hatar hvern og allt þar á milli. Málið leysist farsællega á augabragði og glæpamaðurinn játar bljúgur. Hér eru engin óvænt sönnunargögn sem varpa nýju ljósi á málið, engar „rauðar síldir“ né nokkuð annað sem hefði getað gert gátuna spennandi.

Lélega gátu hefði þó mögulega mátt fyrirgefa ef þessi útvatnaða samfélagsmynd hefði verið afbyggð með einhverjum hætti. En Death at Wentwater Court gerir ekkert annað en að festa í sessi bæði hefðbundin kynjahlutverk og stéttasamfélag. Þjónustufólkið slúðrar (á cockney að sjálfsögðu), dömurnar eru hjartahreinar og herrarnir hugdjarfir. Það er að vísu snemma gefið í skyn að lafðin á setrinu hafi ekki hreint mjöl í pokahorninu og maður fer strax að vona að þar leynist ef til vill eitthvað krassandi sem snúi þessu öllu á hvolf. Vonbrigðin eru algjör þegar í ljós kemur að hið myrka leyndarmál hennar er að hún hafði búið um tíma með manni án þess að þau hafi gengið í formlegt hjónaband! Hún er að sjálfsögðu uppfull af eftirsjá og þakklát lávarðinum eiginmanni sínum fyrir að fyrirgefa sér þessi bóhem mistök! Það má vel vera að þetta sé raunsæ lýsing á þeim óraunhæfu kröfum sem gerðar voru til yfirstéttarkvenna á þessum tíma. En langar mig að lesa um þær frá gagnrýnislausu sjónarhorni árið 2011 (nú eða 1994 þegar bókin kom fyrst út)? Svo sannarlega ekki.

Death at Wentwater Court er mögulega tilgangslausasta bók sem skrifuð hefur verið. Hana skortir algjörlega spennandi og sannfærandi fléttu sem ætti annars að vera frumskilyrði glæpasögunnar. Og þeir möguleikar sem felast í því að staðsetja atburðarásina í fortíðinni eru ónýttir með öllu. Nei, fjandinn hafi það, loðkragi eða ekki, ég fell ekki aftur í þá gryfju að dæma bókina af kápunni!