Er eitthvað að marka svokallaða lesendur?

Nýlega var Bókamarkaður félags íslenskra bókaútgefenda haldinn og salan var víst alveg gríðarleg. Bækur seljast þrátt fyrir að gullkortin sé mörg búið að klippa í sundur og sjóðir flestra séu óttalega lítilfjörlegir. Í dönskum fjölmiðlum segir að Danir kaupi sífellt fleiri bækur, en að þeir lesi jafnframt minna en áður, og það sama segja Svíar; bækurnar rjúka út en kannanir segja minna lesið en áður fyrr. Blaðamaður Information heldur því fram að aðeins ein af hverjum fjórum keyptum bókum sé lesin eða líklega enn færri.
En hvað er að marka kannanir á lestrarvenjum? Um daginn fjölluðu spjallarar margra landa, þar á meðal Íslands, um rannsókn þar sem fram kemur að fólk lýgur ótæpilega um eigin lestur og viðurkennir að hafa þóst lesið bækur sem það hefur alls ekki lesið. Er ekki einhver mótsögn í þessu öllu? Gæti ekki fólk sem segist hafa logið bara verið að ljúga enn eina ferðina?
Þeir sem stunda félagsvísindarannsóknir reka sig oft á að lítið er að marka hvað fólk segir um sjálft sig og eigin hegðun. Jafnvel þótt menn trúi því sem þeir segja um sjálfa sig kemur oft í ljós þegar málið er kannað að eitthvað allt annað er í gangi. Þetta hefur til dæmis komið fram í ýmsum könnunum á málfari, fólk sem segist aldrei blóta hefur kannski verið staðið að því að láta út úr sér satanískan hroða og verður jafnvel steinhissa þegar upptaka með bölvinu og ragninu er spiluð fyrir það.
En ef við ákveðum að sleppa gríninu og trúa og leggja út af nýlegum athugunum á bókakaupum og lestrarvenjum þá má sjálfsagt alveg taka undir með þeim lífsstílsspekúlöntum sem segja að bækur hafi í auknum mæli öðlast hlutverk sem snúast ekki bara um að lesa þær. Bækur eru listaverk og safngripir, með bókaeign og lestri vilja menn sýna innri mann og staðfesta eigin sjálfsmynd. Bók getur auðvitað bara verið eins og hvert annað húsgagn sem er lítið notað í bili en á kannski eftir að komast í uppáhald einhverntíma seinna.