Frönsk börn frekjast ekki

Ég bý bandarískri borg sem státar af prýðilegum almenningsbókasöfnum og almennt læsi hér um slóðir er með því besta sem gerist á landsvísu. Það kostar ekki krónu að fá bókasafnsskírteini og kom sú staðreynd mér þægilega á óvart. Ég var búin að búa hér í nærri ár þegar ég gerði mér fyrst ferð á bókasafnið. Tveggja ára sonur minn beið spenntur með krypplaðan 20 dollara seðil í lúkunni sem hann hugðist rétta miðaldra bókasafnsfræðingi íklæddum peysu skreyttri maískólfum, í skiptum fyrir skírteini. Hún saup hveljur og sagði "oh no my dear! It´s public service!"

 Það eru fjölmörg bókasafnsútibú í borginni og þjónusta við börn og heimavinnandi mæður er umtalsverður hluti af starfsemi þeirra. Jafnréttisbaráttan er nefnilega fremur stutt á veg komin hér eins og kunnugt er og ekki útlit fyrir að hún taki nein stökk upp á við í nánustu framtíð. Fæðingarorlof er ekki lögbundið og dagvistun er rándýr. Það er því mjög algengt að mæður séu heima með börn sín allt fram á skólaaldur, og jafnvel að þær annist líka heimakennslu barnanna. Í kringum þetta allt saman skapast risavaxinn heimur sem getur verið erfitt fyrir konu frá hálfköruðu, skandinavísku velferðarríki að skilja.

Flesta daga eru bókasöfnin full af börnum undir sex ára aldri í fylgd mæðra sinna sem eygja þarna kærkomna stund til þess að draga andann utan veggja heimilisins og leyfa afkvæmunum að njóta samvista við önnur börn. Þessu fylgir auðvitað heilmikið fjör og læti og hin hefðbunda hugmynd um bókasafn - musteri þagnar og þekkingar - hefur örlítið látið undan síga í mínum huga. En ekki kvarta ég því syni mínum finnst afskaplega góð skemmtun að kíkja á bókasafnið, dvelja svolitla stund í barnakróknum og velja sér bækur. Við kíkjum því reglulega eftir leikskóla til þess að kynna okkur nýjustu stefnur og strauma í barnabókmenntum og slaka svolítið á. Í króknum góða er líka hugsað fyrir því að mæður hafi eitthvað til þess að glugga í meðan börnin hafa ofan af fyrir sér. Það eru reyndar eingöngu uppskrifta- , handavinnu- og uppeldisbækur sem eru í boði. Ef maður vill lesa eitthvað annað þarf maður að standa upp og gera sér ferð yfir safnið þvert og endilegt. Ég er ekkert að láta það fara í taugarnar á mér heldur kíki yfirleitt í einhverjar matreiðslubækur, enda finnst mér mjög gaman að elda.

Um daginn sá ég bók í hillunni sem ég ákvað að taka með mér heim. Ég hafði heyrt um hana á ýmsum stöðum á internetinu og yfirleitt verið ágætlega af henni látið. Hún ber titilinn Bringing Up Bébé. One American Mother Discovers the Wisdom of French Parenting og fjallar, eins og undirtitillinn gefur til kynna, um bandaríska móður sem er sannfærð um ágæti franskra uppeldisaðferða og ákveður að kynna sér þær nánar. Mig rámar í bók sem kom út fyrir nokkrum árum um franskar konur og þeirra matarsiði, hún kom meira að segja út í íslenskri þýðingu og heitir að mig minnir Franskar konur fitna ekki. Ég las hana aldrei en þessi bók ímynda ég mér að sé skrifuð á sömu nótum. Þessar Frakkar eru að gera eitthvað frábært og rétt, förum og könnum hvað það er!



Höfundurinn, Pamela Druckerman, er gift breskum manni. Áður en hún eignaðist börnin var hún blaðamaður í New York sem ferðaðist víða, m.a til Argentínu þar sem hún kynntist hinum breska Simon sem hún varð ástfangin af. Hún missir vinnuna um svipað leyti og ákveður að flytja með Simon til Parísar og þau eignast fyrsta barnið sitt stuttu síðar. Upphefjast þá miklar spekúlasjónir og samanburður á ólíkum uppeldisaðferðum milli menningarheima.

Ég var svolítið efins um þær forsendur sem höfundurinn gefur sér. Hún telur, og rökstyður með dæmum, að frönsk börn séu upp til hópa sérstaklega geðug og vel upp alin. Þau borði allan mat sem fyrir þau er borinn, fái aldrei frekjuköst og grípi ekki frammí fyrir fullorðnum. Svo mikill munur sé á þeim og bandarískum börnum að franskir foreldrar hljóti að vera gera eitthvað í grundvallaratriðum allt öðruvísi en bandarískir foreldrar. Ég hef aldrei komið til Frakklands og þekki varla eitt einasta franskt barn svo ég er varla dómbær á þetta. En ég á góða vinkonu sem er gift frönskum manni og hefur búið lengi í París. Hún vildi meina að það væri eitthvað til í þessari tilgátu höfundarins. Strúktúr samfélagsins sé einfaldlega svo niðurnjörvaður og formfastur að frönsk börn séu mjög snemma steypt í ákveðið mót - þau læri að sitja bein í baki, kyssa á báðar kinnar, tala ekki þegar fullorðnir eru að tala o.s.frv. Það sé það mikil sátt um það í samfélaginu hvað teljist sjálfsagðir mannasiðir að það þarf ekki sérstakt átak foreldranna til, heldur fái börnin þetta einfaldlega með móðurmjólkinni ef svo má segja. Ég spurði hana reyndar hvort franskir foreldrar væru ekki bara mikið í því að flengja börnin og knýja þannig fram þessa einstöku hlýðni. Hún taldi svo ekki vera.

Ég held að bókin geti alveg staðið undir nafni sem chick-lit fyrir mömmur. Pamela skrifar skemmtilega og það er gaman að fylgjast með henni ströggla við að ala upp börnin sín þrjú í París. Hún fléttar uppeldiskenningum frá ýmsum tímum - allt frá Rousseau til Ferber hins umdeilda - inn í textann. Hún hefur lagst í töluverðar rannsóknir og gerir áhugaverðar tilraunir til þess að skýra sögulega ýmsar hugmyndir Bandaríkjamanna um uppeldi, til dæmis hversvegna bandarísk millistétt sé svo tortryggin út í dagvistunarstofnanir. Hún er líka meðvituð um stéttahugtakið og ræðir sérstaklega efnahag og menningarlegt kapítal foreldranna.

Pamela má eiga það að hún er á verði gagnvart mörgum klisjum sem eiga það til að poppa upp þegar Bandaríkjamaður fer til Parísar. Þá á ég ekki hvað síst við hugmyndina um Bandaríkjamanninn sem er að ærast úr spenningi yfir að drekka í sig hámenninguna, rauðvínið og sætabrauðið og síðast en ekki síst; finna ástina. Eftir nokkra daga er hann vælandi af heimþrá í ausandi rigningu, búinn að stíga í hundaskít og hefur orðið illa fyrir barðinu á kaldlyndum Frökkum sem finnst ekkert fyndið að fólk sé að prófa sig áfram í frönsku við gesti og gangandi.

Mér finnst hún ekki draga upp sérstaklega skemmtilega mynd af frönskum mæðrum - þær virka svolítið stífar. Þær eru of miklar skvísur til þess að hafa börnin sín á brjósti lengur en nokkrar vikur, sjást aldrei klifra í leiktækjum á róló og eru sko alls ekki með Cheerioshringi hringlandi í smekklegri handtöskunni eins og hér um bil hver einasta bandarísk móðir. Hún kemur raunar að því sem ég hafði látið mér detta í hug áður en ég byrjaði að lesa bókina – líkamlegum refsingum en skv. könnunum sem hún vitnar í eru um 80% franskra foreldra sem hafa beitt börn sín líkamlegum refsingum af einhverju tagi án þess að það sé farið mjög nákvæmlega í merkingu þess.

Ég hef svosem enga sérstaka skoðun á bandarísku uppeldi. Það er margt í samfélagsgerðinni sem ég held að geri margar mæður helteknari af börnum sínum og uppeldi þeirra en hollt getur talist. Sú staðreynd að margar þeirra eru heima árum saman með börn sín segir auðvitað heilmikið. Margar þeirra gera einskonar "karríer" úr móðurhlutverkinu - lesa sérhæfð tímarit um uppeldi, tileinska sér einhverja ákveðna strauma eða stefnur og verða stundum á frekar sorglegan hátt viðfang stórfyrirtækja sem vilja selja þeim allskyns varning sem á að vera ómissandi í barnauppeldinu.

Þær bandarísku mæður sem ég þekki eru margar mjög uppteknar af því að hafa uppeldið sem „náttúrulegast“ og aðhyllast stefnu sem gengur einfaldlega undir nafninu Attachment Parenting. Þær eru yfirleitt með börn sín lengi á brjósti, leyfa þeim að sofa upp í, nota taubleyjur og eru áhugasamar um heimafæðingar. Samkvæmt Pamelu nýtur þessi hugmyndafræði engrar hylli í Parísarborg. Segir hún í því sambandi frá vinkonu sinni bandarískri sem átti að fara að fæða á frönskum spítala og bað um að fá bolta til þess að rugga sér á meðan hún væri með mestu verkina og fæða svo í baði. Franski fæðingarlæknirinn benti henni kurteislega á að spítalinn væri hvorki sirkus né dýragarður og hún skyldi gjöra svo vel að leggjast á bakið í rúmið og glenna sundur fæturna ef hann ætti að taka á móti barninu.

Það kann vel að vera að frönsk börn séu sér á báti hvað varðar mannasiði og að þau séu mun þægilegri á allan hátt en bandarísk börn. Ég er samt ekki viss um að ég myndi vilja beita þessum aðferðum á mín eigin börn. Pamela bendir raunar sjálf á að það er margt sem Frakkarnir gera sem kann að vera bælandi og kúgandi fyrir börn og erfitt gæti reynst fyrir þau sem fullorðna einstaklinga að brjótast út úr mynstrinu. Hún segist t.d. þekkja margar franskar konur komnar vel á fertugsaldur sem sé lífsins ómögulegt að opna munninn að fyrra bragði yfir kvöldverði - þær tali hreinlega ekki nema á þær sé yrt. Varla getur það verið vísbending um gott og ástríkt uppeldi.

Ég hafði ágætlega gaman að Bringing Up Bébé og mér sýnist hún hafa fengið ágæta dóma víðast hvar. Ég get alveg mælt með henni fyrir þá sem á annað borð hafa einhvern áhuga á umfjöllunarefninu og mér þætti gaman ræða þetta betur við einhvern sem þekkir vel til í Frakklandi.