 |
Under the ideal measure of values there lurks the hard cash.
KARL MARX, Das Kapital |
Það er alltaf skemmtilegt að finna áhugaverða og vel unna
umfjöllun um bækur og menningarmál. Um daginn var mér bent á mjög vandaða greiningu á umfangi og virði íslensks
bókamarkaðar, en þar er um að ræða meistararitgerð Daggar Hjaltalín í almennri
viðskiptafræði frá Háskóla Íslands.
Það er útbreiddur misskilningur að þeir sem áhuga hafi á
listum og menningu séu sveimhugar sem lítinn sem engan áhuga og skilning hafi á
hagrænum hliðum lífsins og því að peningar séu hreyfiafl þeirra hluta sem gera
þarf. Það er nú kannski full mikill metnaður að ætla sér greiningar á slíkum
pælingum hér, en þó alveg þarft að nefna að menning og listir framleiða peninga
líkt og aðrir geirar atvinnulífsins og þurfa vissulega innspýtingu fjármuna og
aðfanga líkt og öll önnur framleiðsla og rekstur.
Það að reiknimódelin og hagfræðipælingarnar (og sorrí, ég einhvernveginn efast alltaf um að hagfræði sé alvöru fræði, en það er bara ég) sem til þarf séu ef til vill aðeins flóknari en þau sem þarf til við t.d. framleiðslu á brauði og að ágóðinn sé í mörgum tilfellum lengur að falla til en gerist í „einfaldari“ geirum þýðir heldur ekki að fjárhagslegur ábati af menningu og listum sé lítill. Hinsvegar þarf líka að taka í reikninginn að listframleiðsla er ekki einvörðungu fjárhagslegt, eða hagrænt, fyrirbrigði. En hvað er það svosem, ef grannt er skoðað. Jæja, aftur að ritgerð Daggar Hjaltalín. Fyrir þá sem áhuga hafa á bókaútgáfu og bóksölu á Íslandi þá er þessi ritgerð sannkölluð gullnáma. Farið er yfir landslagið og útgáfa og sala bóka skoðuð útfrá ýmsum sjónarhornum, ótrúlegustu steinum er velt við og maður fær við lesturinn nokkuð góða mynd af bransanum. Sérstaklega fundust mér áhugaverðar töflur með tölulegu efni sem hún hefur unnið, þar sem fram koma bæði markaðshlutdeild bóksala, rekstrarafkoma bóksala og bókaútgefenda, hlutfall birgða af veltu og birgðaverðmæti og svo má lengi telja.
Tölurnar tala sínu máli. Fram kemur að af 24 sérhæfðum bókaverslunum eru verslanir Pennans þrettán talsins. Annar áhugaverður punktur er að matvöruverslanir sem selja bækur eru fleiri en sérhæfðar bókaverslanir (25 á móti 24) og að 16 þessara matvöruverslana eru verslanir Haga eða Kaupáss. Verslun með bækur fer þar af leiðandi að stórum hluta fram utan sérhæfðra verslana. Söluprósentur bóka milli þessara ólíku tegunda verslana eru afar árstíðabundnar (sem kannski eru svosem engin ný sannindi) en matvöruverslanirnar eru með um 35% af sölu í mánuðunum fyrir jól en ekki nema um 5% á öðrum tímum ársins.
Talnaefnið verður ekki síður áhugavert þegar kemur að bókaútgefendunum sjálfum. En í svo gott sem öllum liðum þar trónir Forlagið á toppnum. Ekki bara að það tróni á toppnum heldur eru aðrir svo langt á eftir að það er eiginlega varla hægt að tala um „samkeppni“. Ef við tölum t.d. um heildartekjur bókaútgefenda árið 2011 (tafla 3) þá voru heildartekjur Forlagsins 1.246.765.268 íslenskar krónur. Það ár var Edda útgáfa með næsthæstu heildartekjurnar uppá 306.200.000. Ef eigið fé bókaútgefenda árið 2011 er skoðað þá er Forlagið enn á toppnum með 1.077.117.323 krónur og næsti á listanum BF-útgáfa með 21.800.633. Eigið fé Eddu útgáfu það árið var hinsvegar neikvætt um rúma 41 milljón króna.
Ég er ekki nægilegur rekstrargúru til að treysta mér í miklar túlkanir á bransanum útfrá þessum tölum, en það er engu að síður áhugavert að velta tölunum og því sem að baki þeim stendur fyrir sér.
Hér er svo hlekkur í texta ritgerðarinnar, en hún er opin inni á Skemmunni, þó afritun hennar sé óheimil án leyfis höfundar.
Það að reiknimódelin og hagfræðipælingarnar (og sorrí, ég einhvernveginn efast alltaf um að hagfræði sé alvöru fræði, en það er bara ég) sem til þarf séu ef til vill aðeins flóknari en þau sem þarf til við t.d. framleiðslu á brauði og að ágóðinn sé í mörgum tilfellum lengur að falla til en gerist í „einfaldari“ geirum þýðir heldur ekki að fjárhagslegur ábati af menningu og listum sé lítill. Hinsvegar þarf líka að taka í reikninginn að listframleiðsla er ekki einvörðungu fjárhagslegt, eða hagrænt, fyrirbrigði. En hvað er það svosem, ef grannt er skoðað. Jæja, aftur að ritgerð Daggar Hjaltalín. Fyrir þá sem áhuga hafa á bókaútgáfu og bóksölu á Íslandi þá er þessi ritgerð sannkölluð gullnáma. Farið er yfir landslagið og útgáfa og sala bóka skoðuð útfrá ýmsum sjónarhornum, ótrúlegustu steinum er velt við og maður fær við lesturinn nokkuð góða mynd af bransanum. Sérstaklega fundust mér áhugaverðar töflur með tölulegu efni sem hún hefur unnið, þar sem fram koma bæði markaðshlutdeild bóksala, rekstrarafkoma bóksala og bókaútgefenda, hlutfall birgða af veltu og birgðaverðmæti og svo má lengi telja.
Tölurnar tala sínu máli. Fram kemur að af 24 sérhæfðum bókaverslunum eru verslanir Pennans þrettán talsins. Annar áhugaverður punktur er að matvöruverslanir sem selja bækur eru fleiri en sérhæfðar bókaverslanir (25 á móti 24) og að 16 þessara matvöruverslana eru verslanir Haga eða Kaupáss. Verslun með bækur fer þar af leiðandi að stórum hluta fram utan sérhæfðra verslana. Söluprósentur bóka milli þessara ólíku tegunda verslana eru afar árstíðabundnar (sem kannski eru svosem engin ný sannindi) en matvöruverslanirnar eru með um 35% af sölu í mánuðunum fyrir jól en ekki nema um 5% á öðrum tímum ársins.
Talnaefnið verður ekki síður áhugavert þegar kemur að bókaútgefendunum sjálfum. En í svo gott sem öllum liðum þar trónir Forlagið á toppnum. Ekki bara að það tróni á toppnum heldur eru aðrir svo langt á eftir að það er eiginlega varla hægt að tala um „samkeppni“. Ef við tölum t.d. um heildartekjur bókaútgefenda árið 2011 (tafla 3) þá voru heildartekjur Forlagsins 1.246.765.268 íslenskar krónur. Það ár var Edda útgáfa með næsthæstu heildartekjurnar uppá 306.200.000. Ef eigið fé bókaútgefenda árið 2011 er skoðað þá er Forlagið enn á toppnum með 1.077.117.323 krónur og næsti á listanum BF-útgáfa með 21.800.633. Eigið fé Eddu útgáfu það árið var hinsvegar neikvætt um rúma 41 milljón króna.
Ég er ekki nægilegur rekstrargúru til að treysta mér í miklar túlkanir á bransanum útfrá þessum tölum, en það er engu að síður áhugavert að velta tölunum og því sem að baki þeim stendur fyrir sér.
Hér er svo hlekkur í texta ritgerðarinnar, en hún er opin inni á Skemmunni, þó afritun hennar sé óheimil án leyfis höfundar.
Engin ummæli:
Skrifa ummæli