Ég skammast mín dálítið fyrir að skrifa aldrei um neitt
annað en sænskar bækur inn á þessa síðu. Þegar ég lauk við sænsku skáldsöguna Det är något som inte stämmer eftir
Martinu Haag fyrir örfáum dögum var ég því fljót að ákveða að ég myndi ekki skrifa
bókablogg um hana. Ekki bara vegna þess að bókin er sænsk og ég ímynda mér að
allir séu búnir að fá nóg af pistlum um sænskar bækur - heldur líka vegna þess
að ég ímyndaði mér að akkúrat þessi tiltekna bók ætti sérlega lítið erindi við
íslenska lesendur. Það kom mér því ekki lítið á óvart þegar ég átti erindi í bókabúð daginn eftir að lestrinum lauk og sá að einmitt þessi bók er nýkomin
út á íslensku. Það er eitthvað sem
stemmir ekki heitir hún í þýðingu Kristjáns H. Kristjánssonar og það er MTH
útgáfa á Akranesi sem gefur út.
Bókin segir frá rithöfundinum Petru sem tekur að sér að vera
skálavörður í óbyggðum nyrst í Svíþjóð. Það kemur fljótlega í ljós að hún hefur
flúið til fjalla í kjölfar erfiðs skilnaðar og eftir því sem frásögninni vindur fram
taka að fléttast inn í hana minningar Petru um andarslitrur hjónabandsins og
tímabilið eftir að Anders, maðurinn hennar, fór frá henni fyrir aðra konu.
Martina Haag er vel þekkt í Svíþjóð. Hún hefur skrifað
nokkrar skáldsögur sem sverja sig í skvísubókaætt auk þess sem hún var afar
vinsæll pistlahöfundur hjá glanstímaritinu Mama
um árabil. Pistlarnir – sem hafa jafnframt verið gefnir út á bók – fjölluðu á kómískan hátt um fjölskyldulíf Martinu sjálfrar, hjónaband hennar og mannsins
hennar Eriks Haag og uppeldið á sístækkandi barnahópi. Sænskir lesendur þekkja
Haag-fjölskylduna því vel og það dylst engum sem les Det är något som inte stämmer að bókin fjallar leynt og ljóst um
skilnað þeirra Martinu og Eriks árið 2014. Erik Haag, sem er þekktur sjónvarpsmaður
í Svíþjóð, tók þá saman við kollega sinn Lottu Lundgren en þau höfðu séð um
nokkrar vinsælar sjónvarpsþáttaraðir saman. Anders, eiginmaðurinn í skáldsögu
Martinu er einmitt líka sjónvarsmaður sem heldur við samstarfskonu sína og
Martina leggur Petru meira að segja í munn orð sem voru höfð eftir henni
sjálfri í gulu pressunni þegar skilnaðurinn komst í hámæli. Ég er nokkuð viss
um að einmitt þetta er ástæðan fyrir vinsældum bókarinnar en lesendur Bonnier
bókaklúbbsins völdu hana bók ársins 2016 – líkt og MTH útgáfa kynnir á kápu
íslensku þýðingarinnar. Mig grunar sem sagt að sú útnefning endurspegli umfram
allt þrá lesenda eftir að fá að sökkva sér ofan í hörmungar fræga fólksins
frekar en gæði bókarinnar sjálfrar. Það er nefnilega ýmislegt sem stemmir ekki
í Það er eitthvað sem stemmir ekki.
 |
| Martina Haag |
Minningarkaflarnir sem fjalla um tímabilið þar sem það
rennur smám saman upp fyrir Petru að það sé eitthvað að í hjónabandi þeirra
Anders og sérstaklega kaflarnir um vikurnar eftir að hann fer frá henni eru óneitanlega mjög áhrifamiklir. Kannski eru þeir
ekki beint „góðir“ því það er engin sérstök listræn útfærsla á þeim, engin dýpri
merking eða slíkt – bara óhaminn sársauki, kvíði, sorg og botnlaus örvænting
sem hreyfir óneitanlega við lesandanum. Undirrituð engdist í það minnsta um af samlíðan meðan á lestri þeirra stóð og felldi jafnvel nokkur tár. Lýsingin á samskiptum hjónanna, hvernig
Anders reynir að koma sökinni á vandræðum þeirra yfir á Petru og hvernig hann
afgreiðir 15 ára hjónaband þeirra í einu vetfangi, er líka sannfærandi. Allt er þetta þó gert án þess að gera Anders að skrímsli. Það er þó ekki þar með sagt að vel sé farið með hann í texta Martinu en hann kemur lesandanum miklu fremur fyrir sjónir sem kjánalegur og kannski dálítið óþroskaður maður í miðaldrakrísu en illmenni.
Hins vegar er rammasagan þar sem sagt er frá dvöl Petru í
óbyggðum og verkefnum hennar sem skálavörður í hrópandi ósamræmi við þetta. Þar
bregður Martina fyrir sig gamalkunnum grínstíl sem lesendur fyrri verka hennar kannast vel við. Þar er söguhetjan yfirleitt einhvers konar naívur klaufabárður sem
gæti sem best verið sjöundi vinurinn í sjónvarsþáttaröðinni Friends. Hér er persóna Petru að vissu leyti mótuð á svipaðan
hátt. Grínið nær svo hámarki í farsakenndum kafla þar sem fjöldi manns leitar í
skálann meðan óveður geisar: sumir vilja ekki borga fyrir gistinguna, aðrir
stela mat skálavarðarins, hurðir opnast, hurðum er skellt – og undir öllu hljóma háværar
kynlífsstunur nýgifts norsks pars sem dvelur í einu herberginu. Að para þess konar texta með blæðandi
skilnaðardrama – nei það stemmir svo sannarlega ekki.
Lokakaflinn er svo í þriðja stílnum. Þar gerir höfundur
tilraun til að draga efni bókarinnar saman á myndrænan hátt. Textinn greinir
frá martraðarkenndu ferðalagi Petru um óblíða náttúru lapplensku (er það orð?) fjallanna og ýmsum hættum sem á vegi hennar verða og á greinilega að endurspegla andlegt ferðalag
hennar í gegnum skilnaðinn og eftirleik hans. Líkingin er í besta falli
yfirborðskennd og kemur dálítið eins og skrattinn úr sauðaleggnum í lok texta
sem annars hefur verið algjörlega laus við ljóðræn tilþrif.
Ég bíð spennt eftir því að heyra hvernig Það er eitthvað sem stemmir ekki leggst
í íslenska lesendur. Það er spurning hvort hinir áhrifamiklu og sársaukafullu
skilnaðarkaflar duga til að fleyta þeim í gegnum frásögnina eða hvort það kemur
í ljós að án Séð og heyrt áhrifanna dugi bókin skammt.
Engin ummæli:
Skrifa ummæli